25 jaar restitutiebeleid - Rijksdient voor het Cultureel Erfgoed
Mid jaren negentig kwam nieuwe aandacht voor de kunstroof door het Nazi-regime. Mensen die de slachtoffer waren van de Holocaust verloren veelal al hun bezittingen, waaronder ook kunstvoorwerpen. Na de oorlog droegen de geallieerden wat ze aan geroofde kunst in Duitsland vonden over aan de Nederlandse staat, die zorg droeg voor teruggave aan gedupeerde burgers. Veertig jaar later rees de twijfel of de staat dat wel goed genoeg heeft gedaan. Nieuw onderzoek wees uit van niet. Het werk moest opnieuw gedaan worden.
Zo ontstond 25 jaar geleden in Nederland het restitutiebeleid. De staat onderzocht de herkomst van kunstwerken in zijn bezit die destijds uit Duitsland terugkwamen. Musea onderzochten de herkomst van hun aankopen en verwervingen vanaf 1933. Slachtoffers of nazaten werden gezocht en opgeroepen een verzoek tot restitutie doen, waar de vers opgerichte Restitutiecommissie over oordeelde.
Nu 25 jaar later is herkomstonderzoek en restitutie levendiger dan ooit. Dat had destijds lang niet iedereen verwacht. Reden om eens stil te staan bij wat die 25 jaar is gebeurd en wat de toekomst brengen kan.
vraag
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed(RCE), die namens de staat het restitutiebeleid uitvoert, wil een jaar lang aandacht geven aan heden, verleden en toekomst van herkomstonderzoek en restitutie. Het heeft mij gevraagd aan het programma bij te dragen en bijeenkomsten te leiden.
aanpak
Met de medewerkers van de RCE vorm ik een redactieteam, dat de bijeenkomsten inhoudelijk en organisatorisch voorbereidt. Ik verdiep me in het onderwerp, lees veel publicaties en spreek met sleutelfiguren. Alle beoogde spekers op de bijeenkomsten ontmoet ik in een vroeg stadium en bereid hen voor. De veelheid van aspecten, perspectieven en posities breng ik zo goed mogelijk in kaart en geef die een plek in het programma.
resultaat
Op 6 september 2023 vond in de Portugese synagoge in Den Haag een besloten symposium plaats, bedoeld om terug te kijken op 25 jaar resultutiuebeleid, met hen die er bij betrokken waren: politici, ambtenaren, museumdirecteuren, nazaten van beroofde joods burgers en de joodse gemeenschap. meer lezen?)
Vervolgens vonden afgelopen voorjaar drie ronde tafel gesprekken plaats, over verschillende aspecten van de praktijk van de omgang met nazi-roofkunst: Hoe om te gaan met geroofde objecten waarvan geen herkomst te vinden is? Is herkomstonderzoek een vak en wat is daarvoor nodig? Zijn musea en is de handel voldoende in staat om met roofkunst om te gaan? Elke tafel organiseerden we samen met een partner: Centraal Joods Overleg, NIOD en het Joods Cultureel Kwartier. De gesprekken leidde ik samen met Liza Lebedeva
12 september 2024 vindt een groot internationaal symposium plaats over de toekomst van restiututie. In Artis Amsterdam spreek ik met verschillende deskundigen uit binnen en buitenland. voor meer informatie:.
looptijd
voorjaar 2023 - najaar 2024